آشنایی با کشور ترکیه | آداب و رسوم | فرهنگ ترکیه

جغرافیا :

ترکیه از شرق با گرجستان و ارمنستان و آذربایجان (بخش جمهوری خودمختار نخجوان ) و ایران ، از غرب با بلغارستان و یونان ، از جنوب با سوریه و عراق همسایه است .

دریای سیاه در شمال ، دریای اژه در غرب و دریای مدیترانه در جنوب ، ترکیه را با تمامی جهان مرتبط می سازد؛ از این رو ، ترکیه مرکز مسیرهای بازرگانی و مهاجرت شده است . دورترین نقطه در شرق ، نقطه ای است که مرز ایران و نخجوان را قطع می کند. دورترین نقطه در غرب در دماغة آولانا در گوکچه آدا، و در شمال در دماغه اینجه برون در استان سینوپ و در جنوب در روستای بیسون در استان ختای (انطاکیه ) واقع است.

در تاریخ بشریت پرچم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. پرچم نماد گروهی از مردم یا ملتی می باشد که آنان را از بقیه متمایز می سازد. به هنگام جنگها به دلیل فقدان وسائل ارتباطی مابین فرماندهی و نیروهای درگیر در میدان نبرد، پیامها به وسیله پرچم به آنها ارسال می شد. اگر پرچم سقوط می کرد، جنگجویان متوجه می شدند که ارتش آنان نیز شکست خورده است. لذا نگهداری از آن اهمیت خاصی داشت. در ترکیه پرچم نزد مردم از اهمیت خاصی برخوردار است. مردم این کشور در مناسبتهای خاص، پرچم کشورشان را از پنجره و یا درب خانه هایشان آویزان می کنند. همچنین در راهپیمائیهای مختلف پرجم های بسیاری توسط مردم خریداری می شود. فرهنگ احترام به پرچم در ترکیه ریشه بسیار قوی دارد .

پرچم فروشی یکی از شغلهای رایج در ترکیه می باشد. برخی از مردم تنها از راه فروش پرچم امرار معاش می نمایند. چندین کارخانه تولید پرچم در سطح کشور نیز به فعالیت مشغول می باشند. از آنجائیکه اغلب مردم ترکیه در خانه های خود پرچم نگهداری می کنند، فروش آن نیز متداول می باشد. در اعیاد رسمی ملی و مذهبی و نیز مناسبتهای خاص منجمله سالگرد پیروزی نظام جمهوری مردم ، در خانه های خود پرچم نصب می کنند. به نحوی که برخی به هر مناسبتی پرچم را در محل کار و زندگی شان نصب می کنند.

آداب و رسوم و فرهنگ ترکیه

کشور اوراسیایی ترکیه دارای آیین های سنتی و تاریخی غنی است. این کشور بر خلاف تصور عموم گردشگران و با وجود آنکه در همسایگی کشورهای اروپایی قرار دارد، کشوری سنتی محسوب می شود. سنت های اصیل اسلامی ریشه ی عمیقی در باورها و علایق مردمش دارد و ترک ها به دستورات دین اسلام پایبند هستند و به خصوص در مناطق مرکزی و شرقی ترکیه این امر بر روابط تجاری تاثیر فراوانی گذاشته است. در این مطلب از فاینداتور قصد داریم با فرهنگ و آداب و رسوم مردم ترکیه آشنا شویم.

رسم و رسوم ازدواج در ترکیه

مراسم آشنایی و خواستگاری در ترکیه به این صورت است که ابتدا دختر و پسر با هم آشنا شده و برای ازدواج تصمیم می گیرند. سپس خانواده ها در مراسم خواستگاری با هم آشنا می شوند و در خصوص نحوه برگزاری مراسم و چند و چون آن با هم به تفاهم می رسند. در بیشتر خانواده های ترک مرد رئیس خانواده است و حتی نام خانوادگی خانم بعد از ازدواج به نام خانوادگی همسرش تغییر می کند. داشتن چند همسر در ترکیه غیر قانونی است و ازدواج مذهبی (صیغه ای) در این کشور غیر قانونی می باشد.

سنتی در بین دختران ترکیه رواج دارد و به این گونه است که دختران جوانی که دوست عروس هستند، در مراسم عروسی حاضر می شوند و اسم هایشان را درون کفش عروس خانم می نویسند و در پایان مراسم اگر اسمی از داخل کفش عروس خانم پاک شده بود به معنای آن است که آن دختر به زودی ازدواج خواهد کرد. توجه داشته باشید که مراسم عروسی در ترکیه با آداب بسیاری برگزار می شود که ما در مطلبی جداگانه به معرفی تمامی آنها خواهیم پرداخت.

عزاداری در ترکیه

در هنگام مصیبتها و مراسم عزاداری معمول است که همسایگان غذایی برای افراد داغ دیده می فرستند و تنها خوراکی که خانواده ی عزادار تهیه می کنند، حلوا است که با آن از میهمانان مجالس عزا پذیرایی می شود. در برخی مناطق مراسم خاصی برای تهیه حلوای عزا دارند، به این صورت که اقوام و دوستان نزدیک دور هم جمع شده و حلوا را تهیه می کنند. هر کسی که برای هم زدن حلوا بلند می شود و ملاقه را به دست می گیرد، خاطره هایی از مرحوم تعریف می کند و صفات خوبش را برای دیگران بازگو می نماید و در همان حال حلوا را نیز هم می زند. همین مراسم ساده موجب می شود که خوبی های تازه گذشته به همه یاد آوری شود و حضار برای او طلب مغفرت کنند.

فرهنگ موسیقی و قدمت آن در ترکیه

در ترکیه موسیقی تحت تاثیر موقعیت جغرافیایی این کشور قرار دارد و ترکیبی از موسیقی محلی آسیای مرکزی، غربی، کلاسیک ایرانی، پاپ و اروپای مدرن است. بیشتر طرفداران موسیقی در ترکیه دوست دار سبک اروپایی و مدرن هستند و در زمینه موسیقی سنتی ترکیه کمتر فعالیت می کنند، در حالی که در گذشته بیشتر سازهای آنها بادی برنجی و کوبه ای بود و در مراسم های نظامی ارتش امپراطوری عثمانی مورد استفاده قرار می گرفت، اکنون کمتر از این سبک سازها استفاده می شود.

رعایت ادب در فرهنگ ترکیه

در سالهای اخیر مردم ترکیه به دلیل تاثیر فرهنگ کشورهای اروپایی روابطشان غیر رسمی شده است ولی بیشتر خانواده ها احترام زیادی برای افراد مسن قائل هستند و رفتار کوچکترها نسبت به بزرگترها خاضعانه و از روی احترام است و هنوز هم تعارف و اصطلاحات مودبانه به کار می رود و مثلا واژه ابی (به معنای برادر بزرگتر)، در مقابل قارداش (برادر) و واژه آبلا (به معنای خواهر بزرگتر) در مقابل باجی (خواهر) به کار می رود تا در روابط تفاوتی بین کوچکتر و بزرگتر رعایت شود.

رفت و آمدهای خانوادگی در ترکیه

در ترکیه مردم دائما با دوستان و اقوام در ارتباط هستند و چند وقت یکبار به طور منظم دورهم جمع می شوند. اگر دوستی در میهمانی ها شرکت نکند و تماس نگیرد از او دلگیر می شوند. ترک ها مردمی میهمان نواز هستند و نهایت ادب و احترام را به هنگام میزبانی انجام می دهند و از این که میزبان باشند لذت می برند. آنها در میهمانی های خود پذیرایی های مفصل دارند و انواع مختلف غذا و شیرینی ها را در پذیرایی استفاده می کنند. بیشتر میهمانی ها از عصر شروع می شود و برخی هم فقط جنبه شب نشینی دارند و تا پاسی از شب ادامه می یابند. اگر میهمان ها زود خانه را ترک کنند، این رفتار نوعی بی احترامی به صاحب مجلس و نشانه ی خوش نگذشتن است. ترک ها با توجه به مسلمان بودنشان و توصیه دین اسلام به روابط خوب و حسنه با همسایگان، معمولا ظرفهایی از غذا و شیرینی را رد و بدل می کنند که این ظرفها خالی بر نمی گردند.

ساختار فرهنگي

مراکز آموزشی و فرهنگی ، مطبوعات و رسانه ها. نظام آموزشی ترکیه شامل نهادهای آموزش ابتدایی و دبیرستان و مدارس امام ـ خطیب و آموزش فنی و تربیت معلم و آموزش بزرگسالان و آموزش عالی است .

مراکز آموزش عالی ، عمدتاً دولتی و مشتمل بر دانشگاهها و مدارس حرفه ای عالی است . مهمترین دانشگاههای ترکیه عبارت اند از: دانشگاه استانبول و دانشگاه مرمره (هر دو در استانبول ) و دانشگاه آتاتورک و دانشگاه فنی خاورمیانه (هر دو در آنکارا) . زبان رسمی برخی از دانشگاهها، از جمله دانشگاه بُسفر (بُغاز ایچی ) در استانبول و دانشگاه بیلکند (در آنکارا) انگلیسی است .

سنت هدیه دادن در ترکیه

هدیه دادن و گرفتن در بین ترک ها بسیار خوشایند و مرسوم است و از این جهت با مردم ایران شباهت زیادی دارند. این هدیه ها معمولا شامل صنایع دستی، وسایل تزئینی، لباسهای سنتی و خاص و اجناس لوکس است؛ همچنین آنها سنت سوغاتی دادن به اقوام نزدیک در هنگام بازگشت از سفر را نیز در فرهنگ خود دارند و آن را رعایت می کنند. بزرگان و سران ترکیه از گذشته تا کنون در ملاقات های تجاری و سیاسی هدیه می دهند.

فرهنگ مردم ترکیه

مردم کشور ترکیه به مرتب بودن ظاهر و آراستگی و پاکیزگی اهمیت می دهند. ترک ها علاقه فراوانی به روابط طولانی و بلند مدت دارند و هرچه مدت دوستی و آشنایی شما با آنها طولانی تر باشد، سبب می شود تا به تعهدات اهمیت بیشتری بدهند.

ترکیه فرهنگ و آداب و رسوم عمومی مشترک زیادی با ایران دارد و همین امر سبب می شود که در مسائل سیاسی و اقتصادی بتوانیم با آرامش و بدون شتاب مذاکره کنیم، در حالیکه هر دو طرف در پایان راضی و خشنود هستند و راحت تر به هدفی مشترک می رسند. ترک ها در قید و بند القاب و صفات یکدیگر نیستند و صفاتی مانند دکتر و مهندس و ... را کامل بیان نمی کنند و ممکن است به گفتن کلمه آقا و خانم و یا نام کوچک اکتفا کنند و این امر را نشانه احترام و دوستی بیشتر می دانند.

اوضاع و احوال مذهبي:

دین در ترکیه

نخستین قانون اساسی ترکیه در 1303 ش / 1924 اسلام را دین رسمی کشور اعلام کرد، اما در اصلاحات قانونی 1307 ش / 1928 این مادّه حذف شد و در بازنگری قانون اساسی در 1316 ش / 1937، اصل لائیسیته (جدایی دین از سیاست ) از اصول بنیادی ترکیه شناخته شد. در 1361 ش / 1982، هنگام تدوین قانون اساسی جدید، نیز بر این اصل تأکید شد ).بنا بر آمار 1377 ش / 1998، بیش از 99% مردم ترکیه مسلمان اند. از این تعداد 70 تا 80% مسلمان حنفی می باشند. شمار مسلمانان علوی ، بزرگترین اقلیت مذهبی ، بالغ بر بیست میلیون تن است و تعداد مسلمانان شیعه حدود دومیلیون تن تخمین زده می شود .

مسلمانان حنفی بیشتر در مرکز و غرب ترکیه ، و مسلمانان شافعی (عمدتاً کردها) در مناطق شرقی سکونت دارند. مسلمانان علوی بیشتر در شهرهای ولی اورمان ، سیواس ، آنکارا، تونجلی ، ارزروم ، آماسیا، آلازیق ، قهرمان ماراش ، مَلطیه و توکات زندگی می کنند . مسلمانان شیعه در استانهای شرقیِ آغدیر و قارْص در اکثریت اند و در استانهای ازمیر و آنکارا و استانبول در اقلیت اند .

با آنکه دگرگونیهای اقتصادی و اجتماعی ترکیه در قرن چهاردهم /بیستم ، جامعه ای کثرت گرا و ملی و غیرمذهبی به وجود آورده ، اسلام همچنان منبعی ارزش بخش و مؤثر در رفتار سیاسی و اجتماعی بخش بزرگی از جامعه است . طریقتها، جنبشها و گروهها و سازمانهای اسلامی ، بویژه در دهة 1370 ش / 1990، در داخل و خارج ترکیه و در امور فرهنگی و اقتصادی و گاه سیاسی حضور فعال داشته اند.

طریقت های برجستة شامل نقشبندیه ، نورچی / نورجو/ نورجیگری ، فتح اللّه چی که شاخه اصلی و فعال نورچی است و سلیمانچی ) ؛ طریقتهای بَکتاشیه و نُصَیری در ترکیه فعال اند.

آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در ترکیه

مسلمانان ترکیه با چراغانی و تزیین گلدسته های مساجد به استقبال این ماه مبارک که هفته آینده آغاز می شود ، می روند.

مسجد سلطان احمد در شهر استانبول

مساجد ترکیه در ماه رمضان شاهد حضور گسترده مسلمانان برای ادای نماز در مساجد است.

یکی از مراسمی که شور و هیجان خاصی را به روزه داران به خصوص در زمان 'سحر ' می دهد، 'چاوشی خوانی ' به سیاق سنتی آن است.

مساجد ترکیه در این ماه از شور و اشتیاق بیشتری نسبت به ماه های دیگر برخوردار است، به ویژه مساجد بزرگ و معروف که مسلمانان ترکیه از هر کجا سعی می کنند به این مساجد بیایند و نماز را در این اماکن باشکوه به جماعت به جای آورند.

خواندن قرآن در ماه مبارک رمضان

قرائت و تفسیر قرآن در این ماه در مساجد ترکیه بسیار رواج دارد و یک عادت بسیار زیبا نیز این است که کسانی که به مساجد می آیند یا سر سفره های افطاری و سحری می نشینند، همواره خود را با عطر که به آن ' کولونیا 'می گویند، معطر می کنند و در تمامی مراسم و اعیاد به ویژه اعیاد اسلامی مانند عید قربان و عید فطر این سنت پسندیده اجرا می شود.

در این ماه برخی از شبکه های تلویزیونی ترکیه نیز با تدارک پخش برنامه های خاص به استقبال این ماه می روند و اقدام به پخش برنامه های احکام و سریال های اسلامی قبل از افطار و هنگام سحر می کنند.

قرائت قرآن و برنامه های 'تواشیح ' نیز از این شبکه ها طی این ماه پخش می شود.

خوراکیهای خاص ماه رمضان

مسلمانان ترکیه در این ماه با حضور در بازارها به خرید خوراکیهای خاص برای افطار می پردازند و زنان نیز در منازل خود شیرینی های مخصوص این ماه همچون ' کانفه ' و ' باقلوا ' تهیه می کنند.

در ماه مبارک رمضان نانواها نوعی نان به نام 'پیده ' می پزند که مردم ساعتی قبل از افطار برای خرید پیده تازه مقابل نانواهایی ها به صف می ایستند.

مشهورترین شیرینی ماه رمضان در ترکیه که در خانه ها با آرد ، نشاسته و شیر تهیه می شود، ' گلاچ ' نام دارد .

انجمن های خیریه در این ماه خیمه ها و چادرهایی را در میدان ها و اماکن عمومی ترکیه به منظور دادن افطاری رایگان به روزه داران بر پا می کنند و ثروتمندان این کشور نیز برای برپایی سفره های افطاری از یکدیگر سبقت می گیرند.

تمامی ایام ماه مبارک رمضان روزه داران بدون محدودیت در این مکان ها اطعام می شوند.

انتظار برای فطر عید بزرگ اسلامی در ترکیه

همه مردم ترکیه این ماه را به امید کسب فیض و درک 'عید فطر ' به پایان می رسانند .

عید فطر به همراه 'عید قربان ' از مهمترین اعیاد مردم ترکیه است ، به همین دلیل در ماه رمضان بیشتر مردم این کشور برای خرید شیرینی و لباس نو به بازارها می روند.

اگر مسافری در ماه مبارک رمضان به ترکیه سفر کند، حتما ازدحام جمعیت را به خصوص چند روز مانده به عید فطر در مراکز خرید این کشور مشاهده خواهد کرد .

پس از عید قربان، عید فطر از مهمترین اعیاد ملی - مذهبی ترکیه است که به همین مناسبت معمولا سه روز در این کشور تعطیل رسمی است.

زبان ترکی استانبولی

در سراسر کشور ترکیه مردم به زبان ترکی صحبت می کنند؛ حتی در صحبت کردن با توریست ها به زبان ترکی بسنده می کنند و شاید چند کلمه محدود به زبان انگلیسی، فارسی و عربی سخن بگویند. ترک ها از صحبت کردن در مورد فرهنگ و تاریخ کشور و قومشان لذت می برند پس اگر دوست دارید صحبتی دوستانه با آنها داشته باشید، بهتر است در خصوص ملیت و تاریخ کهن شان صحبت کنید تا آنها با احساس غرور و علاقه با شما هم صحبت شوند.

زبان:

زبان غالب و رسمی ترکی (استانبولی) با حروف الفبای لاتین است. زبانهای عربی – کردی (با اختلاط کلمات ترکی) و گویشهای اقلیتهای قومی به صورت غیررسمی مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.

ساختار سیاسی و قضایی:

حکومت ترکیه از نوع جمهوری دموکراسی پارلمانی است . مطابق قانون اساسی 1361 ش / 1982 و اصلاحیة 1374ش / 1995، قوة قانونگذاری از مجلس کبیر ملی تشکیل می شود که 550 نماینده دارد. نمایندگان از طریق انتخابات برای دوره ای پنج ساله به مجلس راه می یابند.

قوة مجریه را رئیس جمهور و شورای وزیران (نخست وزیر و وزیران ) اداره می کنند.
مجلس ، رئیس جمهور را برای یک دورة هفت سالة تجدیدناپذیر انتخاب می کند. رئیس جمهور رئیس هیئت دولت است و شورای مشورتی دولتی با سی عضو ، به وی مشورت می دهند. قوة مجریه مرکّب است از رئیس جمهور، اعضای شورای امنیت ملی و هیئت دولت . اعضای شورای امنیت ملی عبارت اند از: نخست وزیر، رئیس ستاد مشترک ارتش ، وزیر دفاع ملی ، وزیر امورخارجه ، و فرماندهان سه نیروی زمینی و دریایی و هوایی و فرمانده ژاندارمری .
رئیس جمهور ریاست این شورا را برعهده دارد. در ساختار سیاسی ترکیه ارتش حافظ اصول کمالیسم بویژه اصل لائیسیته است .

قوة قضاییه شامل دیوان کشور، دادگاههای اداری و نظامی و کیفری و دادگاههای عالی مانند دادگاه قانون اساسی و دادگاه عالی نظامی است .
دیوان کشور در رأس تشکیلات قضایی قرار دارد. تشکیل احزاب سیاسی آزاد است به این شرط که بر مبنای نژاد و طبقه شکل نگرفته و به کمونیسم و فاشیسم و اصول گرایی مذهبی متعهد نبوده و با اتحادیه های تجاری پیوند نداشته باشند.

روابط ايران و تركيه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي

روابط سياسی في مابين كشورهاي ايران وجمهوري تركيه از سال 1214 ه‍ . ش ( 1835 ميلادي ) برقرار گرديد .ايران در سال 1220 ه‍ . ش ( 1841 م ) اولين سفارتخانه خود را در استانبول تأسيس كرد و در سال 1302 ه‍ . ش ( 1923 ) سفارت ايران به شهر آنكارا انتقال يافت . همچنين در شهرهاي استانبول ، طرابوزان ، ارزروم و ازمير سركنسولگري های خود را داير كرد و مدتی بعد سركنسولگری ازمير تعطيل شد. اولين پيمان دوستی ايران وتركيه در 1305 ه‍ . ش (1926 م ) تحت عنوان معاهده وداديه و تأمينه به امضاء طرفين رسيد. در سال 1315 قرارداد وعهدنامه امنيت منطقه سرحدي و در 17 تير ماه 1316 قراردادی تحت عنوان پيمان سعد آباد منعقد گرديد ، هر دو كشور در پيمانهای منطقه ای از قبيل پيمان های بغداد ، سنتو و سازمان عمران منطقه ای R.C.D همكاری داشتند . اولين موافقت نامه فرهنگی دو كشور در تاريخ 9 بهمن 1337 (9ژانويه 1959) در تهران به امضاء رسيد. اين موافقت نامه شامل يك مقدمه و 18 ماده بود كه تشكيل مؤسسات فرهنگی در دو كشور ، مبادله اساتيد دانشگاهها ، تدريس زبان وادبيات وتاريخ و جغرافيايی دو كشور در كشور مقابل ، تسهيلات آموزش ، مبادلات فرهنگی ، ‘علمی و هنری و ..... شامل مي شود.

روابط ايران و تركيه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي

روابط ترکیه با ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ، که مقارن با اوج گیری ناآرامیهای اجتماعی در ترکیه بود، فراز و نشیبهایی داشته است . تا سال 1361 ه‍ .ش روابط في مابين جمهوری اسلامی ايران و جمهوری تركيه در سطح كاردار بود و از آن سال به بعد به سطح سفير ارتقاء يافت .

موضع ترکیه طی جنگ عراق با ایران حفظ بی طرفی بود و به سبب همسایه بودن با هر دو کشورِ در حالِ جنگ ، روابط اقتصادی گسترده ای با آنها ایجاد کرد. در حال حاضر مناسبات ترکیه با ایران ، به رغم پاره ای سوءتفاهم ها بر اساس اصل حسن هم جواری است .

انعقاد قرارداد صادرات بیست میلیارد دلار گاز به ترکیه در مدت 22 سال ، در زمره مهمترین قراردادهای تجاری ایران و ترکیه است . پیوند و آشنایی ترکیه با زبان و ادب فارسی و فرهنگ ایران سابقه ای دیرینه دارد. توجه به زبان فارسی در دانشگاههای ترکیه در مقایسه با سایر زبانهای شرقی در حد مطلوب است و آموزش این زبان پس از زبان عربی در رده دوم اهمیت قرار دارد . از 1364 تا 1366 ش / 1985 ـ 1987، بین ایران و ترکیه برنامه مبادلات فرهنگی تنظیم و اجرا گردید که مشتمل بر همکاری دانشگاه ها (اعطای بورس تحصیلی ) و موزه ها و کتابخانه ها و صدا وسیما و مراکز فرهنگی و هنری در کشور است .

برنامه مبادلات فرهنگی بين ج .ا.ايران و جمهوری تركيه برای سالهای 66- 1364 تدوين گرديد كه شامل موضوعاتی چون : همكاری بين دانشگاههای دو كشور ، مبادله كتب و هيأتهای علمی ، مبادله استاد و محقق ، تبادل اسناد واطلاعات ذيربط ، تبادل كارشناس ، استاد كار و كتابدار ، تهيه ميكروفيلم ، همكاری در خصوص ايجاد نمايشگاه ، همكاری كتابخانه ها و موزه ها ، شركت در جشنواره های سينمايی ، تأسيس مراكز فرهنگی ، دعوت جهت شركت در مسابقات ورزشی ، همكاری راديو و تلويزيون واعطای بورس تحصيلی مي شد.

جمهوری اسلامی ايران و جمهوری تركيه بر اساس موافقت نامه فرهنگی مورخ 1337 ه‍ . ش (1959 م ) برنامه های فرهنگی سالهای 71-1373 (93- 1994 م ) را تعيين كردند و برنامه ای را ترتيب دادند كه داراي 5 فصل است . دو كشور در تاريخ 25 /11/1379 نيز برنامه مبادلات آموزشی ، علمی ، فرهنگی ، جوانان و ورزشي را در 57 بند براي سالهاي 80 – 1382 به امضاي آقايان دكتر كمال خرازي و اسماعيل جم وزراي خارجه دو طرف منعقد کردند. آخرين برنامه مبادلات فرهنگی وهنری دو كشور در تاريخ 29/3/1385 مطابق با 19/6/2006 ميلادی در تهران به امضاء آقايان محمد حسين صفار هرندي و آتيلا كوچ وزرای فرهنگ دو طرف رسيد . فصول آن شامل : آموزش وعلوم ، فرهنگي وهنری ، جوانان و ورزش و رسانه های جمعی ومقررات كلی ومالی است .